Rozdział 10
Milczący kościół
Warren Smith
Reinventing Jesus Christ („Nowy pomysł na Jezusa”) zostało opublikowane w czerwcu 2002 roku. Książka pastora Ricka Warrena „Kościół świadomy celu” ukazała się cztery miesiące później i ostatecznie autor odpowiedział na wiele z pytań postawionych w rozdziale „Milczący Kościół”. Powodem milczenia na temat New Gospel/New Spirituality liderów takich jak Rick Warren (Nowa Era/Nowa Ewangelia/Nowa duchowość) było poczucie misji, że to oni wprowadzają kościół do Age/New Gospel/New Spirituality. Niewiarygodne, Rick Warren i cały ruch „Świadomy Celu” zdąża w tym kierunku (dokł. „Purpose – Driven” = skierowany do celu – przyp.tłum.) prowadzi kościół w stronę pułapki, przed którą właśnie ostrzegałem w mojej książce. Mam wrażenie, że w podejmowanych przez kościół próbach dotarcia do świata, sam kościół stał się światem. Nie dociekam czy Rick Warren świadomie prowadzi kościół do nowej duchowości Nowego Wieku/Nowej Ewangelii czy nie, martwi mnie, że w ogóle to robi.
Czytając „Życie świadome celu” mam wrażenie, że Rick Warren był – i stale jest – pod ogromnym wpływem pism, idei i nauczania Roberta Shullera. Choć sam Rick Warren i jego zespół zrobili wiele , aby uzyskać dystans do teologii Shuller’a, jednak ciągle widać jego wpływ. Wpływy Shullera przenikają Ruch Świadomy Celu Ricka Warrena – włącznie z jego Pokojowym Planem zwanym: Purpose-Driven Peace Plan.
Miałem już wcześniej potrzebę podzielenia się swoimi obawami. W 2004 roku napisałem książkę Deceived on Purpose: The New Age Implications of the Purpose- Driven Church („Oszukany: implikacje New Age w Kościele Świadomym Celu”) ostrzeżenie dla kościoła.
Oto streszczenie kilku z tych obaw – pokazanie jak, moim zdaniem, ruch Ricka Warrena wydaje się uczestniczyć w procesie budowania duchowych fundamentów dla nadchodzącego Antychrysta.
Prześledźmy niektóre podobieństwa:
Gawędziarskie znaki
Wpływ Roberta Schullera
Meritum często znajduje się pod powierzchnia używanych zwrotów Rick Warren unika cytowania swego poprzedniego nauczyciela, jednak jego myśli i idee Roberta Shullera są stale obecne w „życiu świadomym celu” Rick Warren nie wskazał źródel inspiracji i to jest niepokojące. Nie wiedziałem o współpracy między R.Warrenem i R.Shullerem dopóki nie przeczytałem książki Życie Świadome Celu. (The Purpose-Driven Life). Porównanie poszczególnych e zwrotów, fraz i referencji zaprowadziło mnie do wielu książek Shullera. W książce (Deceived on Purpose) „Oszukany” napisałem:
„Im więcej czytałem Shullera tym bardziej byłem zaskoczony, jak wiele z jego myśli, idei, odniesień, słów, terminów, zwrotów i cytatów znalazło się w „Życiu Wiedzionym Celem” 1)
.
Jestem całkowicie przekonany, że pełne studium porównawcze pozwoliłoby ujawnić, jak wiele materiału w tej książce ma swoje źródło w nauczaniu Shullera. Z pewnością nie znalazłem wszystkiego Po prostu w trakcie czytania porównywałem materiał Rozpoczynając lekturę „Życia Świadomego Celu” nie miałem pojęcia o tym, jak obecność Shullera przenika strony. Jego nazwisko nigdzie nie zostało wymienione w książce, większość czytelników nigdy nie dowie się jak wiele materiału zaprezentowanego przez Ricka Warrena jest rzeczywiście zapożyczona z pism R. Shullera. Nigdy nie dowiedzą się jak nierozerwalnie wydaje się splecione jest nauczanie tych dwóch ludzi 2).
Z czasem dowiedziałem się, że żona Ricka Warrena, a nawet sam Robert Shuller, potwierdzili wpływy Shullera, które odkryłem w książce Życie Wiedzione Celem. W wywiadzie dla Christianity Today z 18 października 2002, Kay Warren ujawniła, że ona i jej mąż byli uczestnikami Robert Schuller’sInstitute for Successful Church Leadership tuż przed uruchomieniem Saddleback Church1 *. Stwierdziła, że R. Shuller „miał głęboki wpływa na Ricka” 3).
Półtora roku później, 4 kwietnia 2004 w programie „Hour of Power” (Godzina mocy) R. Shuller opisał jak , Rick Warren przyjeżdżał wielokrotnie 4) do jego Instytutu 5).
Strona internetowa programu Power of Hour, Shullera, również przedstawia Ricka Warrena jako jednego z „najsławniejszych absolwentów”, którzy byli „mentorowani” i „głęboko poddani wpływom” w 1995 roku. 15 lat po rozpoczęciu działalności Seddleback Church, R. Warren ciągle jeszcze opisywał R. Shullera jako człowieka mającego „wiele, silnych, biblijnych kościołów” w Płn. Karolinie 6).
W jednej z pierwszych reakcji Saddleback na moją książkę „Oszukany”, jeden z przedstawicieli tego kościoła uznał wpływy Shullera na Ricka Warrena „przez lata”:
„Nie ma żadnych wątpliwości, że R. Shuller miał wpływ na Ricka przez te lata. W.Smith wskazuje, że pewne słowa, zwroty i inne narzędzienauczania stale są używane , aż po dzień dzisiejszy., Pisma i nauczanie R. Warrena wskazują mentora – R. Shullera 7).
Jeśli chodzi o to, że R. Warren był absolwentem Instytutu Shullera, ten sam reprezentant kościoła Seddleback napisał: „Tak to prawda, to doprowadziło Ricka do czytania książek Shullera” 8). Apologeci (obrońcy) Saddleback gwałtownie usiłują dystansować Ricka Warrena od Roberta Shullera. Shuller nagle staje się wielkim zakłopotaniem i oczywiście duchowym zobowiązaniem – szczególnie po pojawieniu się przywódcy New Age Geralda Jampolskiego w programie Hour of Power z 110/17/04. Saddleback upiera się przy tym, że wpływy Shullera na Warrena są minimalne. Aby osłabić skutki, zaczęto nawet określać Shullera jako „heretyckiego liberała”i jednego z „prawdziwych wyznawców New Age” 9), lecz stało się to nieco za późno. Zanim światła padły na tych dwóch mężczyzn, Saddleback zachowywał się bardzo cicho na temat duchowej samowoli Shullera. Najwyraźniej nie martwiło ich to, że ten, którego teraz opisywali jako „heretyckiego” i „wyznawcę New Age” w poprzednim roku znalazł się w grafiku mówców na corocznej konferencji (2004) National Association of Evangelicals, odbywającej się w Colorado Springs; czy też to, że Shuller przyjmował w swojej audycji Hour of Power przywódcę New Age G.Jampolsky’ego. Najwyraźniej nie martwiło to Ricka i jego zespół apologetów z Saddleback, że jeden z „najlepszych przyjaciół” i partnerów w służbie, Bruce Wilkinson, właśnie przemawiał w Kryształowej Katedrze i poprowadził zebranych w owacji na stojąco na cześć Shullera. 5 kwietnia 2005 roku, gdy Saddleback nazywało Shullera „heretyskim” i „wyznawcą New Age”, dobry przyjaciel R.Warrena, Bruce Wilkinson, stał za kazalnicą Kryształowej Katedry i określał Shullera jako „wizjonera” i „prawdziwego przywódcę” – kogoś, kto znajduje się „daleko z przodu”. Wilkinson mówił do Shullera, zgromadzenia Kryształowej Katedry i publiczności telewizji Shullera o światowym zasięgu tak:
Kocham ten kościół, kocham być tutaj. Kocham chodzić po tej posiadłości. Po prostu poczułem się jakbym był o krok o nieba, gdy tutaj dziś rano przyszedłem. W zeszłym tygodniu przeczytałem książkę, ktoś dał mi ją. Jest w niej prześledzone ostatnie 50 lat chrześcijaństwa w Ameryce, mówi ona o tym, jakie zmiany nastąpiły w naszym kraju, które ostatecznie doprowadziły do nabożeństw dla poszukujących, doprowadziły do Ricka Warrena i Bill Hybels oraz Wllow [Creak]. I wiecie, ta książka – prawdopodobnie nie widzieliście jej – ta książka przypomniała człowieka, który był dziadkiem tych wszystkich współczesnych wpływów, a osobą, która została wymieniona w tej książce, nie jest nikt inny, jak pastor tego kościoła. Panie i panowie, to zdumiewające. Naprawdę zdumiewające! To jest zdumiewające! Tak! [Zgromadzenie daje Shullerowi owację na stojąco.] Tylko wtedy, gdy jesteś wizjonerem znasz cenę bycia prawdziwym przywódcą, tzn. Bycia daleko z przodu przed frontem. Ludzie lubią strzelać do tych będących na skraju 10).
Przy całym tym duchowym i politycznym pozowaniu, które się odbywało, wielu szczerych wierzących było zmieszanych. Czy rzeczywiście początki Ricka Warrena i jego Życia Świadomego Celu były wspólne z Shullerem? Odkryłem, czytając Życie Świadome Celu odkryłem, że jest to dalekie od tego, co apologeci (obrońcy) Saddleback mówili –– nauczanie Shullera było w samym sercu ruchu Warren’a, włącznie z jego pokojowym planem „Global P.E.A.C.E. Plan”. R. Warren mógł wiele stracić na informacji jak głęboko jest inspirowany nauczaniem Shullera. Ta informacja dopiero zaczynała docierać do czytelników. Lecz to wszystko dopiero zaczynało wyciekać po trochę.
Bernie Siegel
Jedna z pierwszych informacji dotyczącą wpływów Shullera na książkę Życie Świadome Celu była niespodziewana wzmianka Warrena, wzięta „z powietrza” o przywódcy New Age, Berniem Siegel. W swej książce odnosi się on do dr Berniego Siegel przy okazji „nadziei” i „celu” 11) .
Zrobił to nie ostrzegając czytelników, że Siegel jest przywódcą New Age i że ma ducha przewodniego, który ma na imię George. W swej książce wydanej w 1989 roku pt.: „Love, Medicine & Miracles”, Siegel opisuje w jaki sposób skontaktował się z duchem przewodnikiem o imieniu George w medytacji 12).
Czytając, odkryłem, że to R.Shuller polecał Siegela w swym telewizyjnym programie Hour of Power, ogłaszając, Siegela jako „jednego z największych doktorów XX wieku”, w odniesieniu do „nadziei” 13).
Shuller napisał również o Siegel’rze i „nadziei” w swej książce z 1989 roku „Believe in the God Who Believes in You” (Uwierz w Boga,który wierzy w ciebie.)14)Siegel był jedną z wybitnych osób, które znalazły się na okładce książki Shullera o modlitwie: My Soul’s Adventure With God: A Spiritual Autobiography (Przygoda mojej duszy z Bogiem; duchowa autobiografia). Ironiczne jest to, że większą aprobatą odbarzył książkę Siegela niż innego mentora Ricka Warrena, W.A.Criswell – baptystycznego kaznodziei, którego Rick nazywa „największym amerykańskimpastorem XX wieku. 15). Pozytywne recenzje książki Shullera z 1995 roku ukazały się w tym samym roku, w którym napisał on wstęp do książki Warrena The Purpose-Driven Church (Kościół Świadomy Celu). Ciekawe, że apologeta Saddleback, Richard Abanes, podjął wysiłki odwrócenia uwagi od zaangażowania Ricka Wareena w „heretycko-liberalne” nauki Shullera, wskazując na jego wieloletni związek z rzekomo ortodoksyjnym i duchowo rozeznającym Criswell’em. Abanes poświęcił dużo miejsca na opisanie tego, jak Rick Warren „postrzega Criswell’a z wielkim szacunkiem i podziwem”. Stwierdza, że „jeśli ktokolwiek może chlubić się byciem jego duchowym mentoremi wzorem to byłby to ten oddany chrześcijaństwu człowiek” 16). Jednak, Chriswell’a aprobata duchowej autobiografii Schullera znalazła się zaraz pod pochwałą Bernie Siegel. Widocznie nie tylko Rick był zafascynowany pismami i nauczaniem Schullera. Criswell napisał:
Wszystko cokolwiek ten światowej sławy kaznodzieja/pastor Robfer Schuller pisze jest fascynujące i inspirujące dla całego świata. O ileż bardziej tak będzie w przypadku książki mówiącej o jego duchowej przygodzie z Bogiem
Zdarzyło się również, że Bernie Siegel był w radzie doradczej „dobrego przyjaciela” Schullera: Gerald Jampolsky’s New Age Attitudinal HealingCenter 18). Neale Donald Walsch stwierdził, że Bernie Siegel był pierwszą osobą publicznie znaną zachęcająca doczytania jego książki „Rozmowy z Bogiem” 19). To właśnie Walsch napisał wstęp do ksiązki Jampolsky’ego „Przebaczenie”, którą Schuller przedstawił wraz z Jampolsky’m w październikowej audycji Hour of Powr (2004 rok) 20).
Równie dobrze mógł to być Norman Vincent Peale, rzekomy mentor R.Schullera 21), który jako pierwszy zwrócił uwagę Schullera na Siegela. Znakomita recenzja dla książki Siegela
„Love, Medicine & Miracles” (Miłość, medycyna i cuda – dostępna w j.polskim – przyp.tlum.) została umieszczona na tylnej stronie okładki tej ksiązki z 1989 roku22). A to wszystko piszę po to, aby pokazać, że cytaty zaczerpnięte z Berniego Siegela znalazły się w książce Ricka Warrena nieprzypadkowo
W górze jak i na dole
Warren używał 15 różnych wersji Biblii, (o King James Biblie powiedział swoim czytelnikom, że „nie ma żadnej uzasadnionej przyczyny, aby komplikować Dobrą Nowinę, czternastowiecznym językiem angielskim”), co powoduje duże zamieszanie w czytaniu i próbie porównania fragmentów z Biblią. 23).
Najchętniej korzysta z zakwestionowanej parafrazy Biblii zatytułowanej „The Message”. Pomimo, że on sam scharakteryzował The Message jako bilijną „parafrazę”, a nie biblijne tłumaczenie, często używa zwrotu: „Biblia mówi”, gdy w książce cytuje parafrazę. 24).
Autor stosuje The Message, lub inną parafrazę, wyciągając z nich ilustracje tego, co chce powiedzieć, w miejsce rzetelnych cytatów z uznanych tłumaczeń Biblii. Te same cytaty znalazły zastosowanie w literaturze New Age.Trzeba pamiętać, że autor The Message, Eugene Peterson, wstawił bardzo okultystyczny zwrot New Age „Jak w górze, tak na poniżej” w sam środek swojej „parafrazy” Modlitwy Pańskiej (Mat. 6:10) 25).
Zamiast powiedzieć: „jak w niebie tak i na ziemi” Peterson sparafrazował to jako: „jak w górze tak i poniżej”. Okultystyczne znaczenie tego zwrotu New Age jest opisane w książce pt.; „As Above, So Below” (Jak w górze, tak i (po)niżej):
Tysiące lat temu w starożytnym Egipcie, wielki mistrz alchemii, Hermes Trismegistus, jak się wierzy żyjący współcześnie z żydowskim prorokiem Abrahamem, ogłosił tę fundamentalną prawdę o wszechświecie: „Jak w górze, tak i poniżej”. Ta maksyma wskazuje na to, że transcendentny Bóg ponad fizycznym wszechświatem i immanentny Bóg w nas samych są jednym i tym samym. Niebo i Ziemia, duch i materia, widzialne i niewidzialne światy tworzą jedność, w którą jesteśmy intymnie włączeni 26)
„Jak w górze, tak i poniżej” jest okultystycznym zwrotem New Age, jest kluczem do wszelkiej magii i wszystkich tajemnic 27).
Powtórzmy: oznacza on, że „wszystko jest jednym”. Rick Warren cytując z The Message faktycznie użył skróconej wersji „jak w górze tak i na dole”, na początku Pierwszego Rozdziału swojej książki, aby wprowadzić czytelników do „The Purpose-Driven Life” 28).
Wielokrotne cytowanie The Message z jej pobrzmiewającymi New Age nutami to tylko jeden z powodów zainteresowania implikacjami New Age w Wiedzionym Celem Ruchu Ricka Warrena.
Bóg jest we wszystkim
Na 88 stronie książki Życie Świadome Celu, Rick Warren prezentuje jako prawdę ewangelii immanentne, „jak w górze tak i na dole” nauczanie New Age, że „Bóg jest we wszystkim”. Cytując z Listu do Efezjan 4:6 w nowej wersji Biblii (New Century Version), Rick Warren stwierdza o Bogu, co następuje:
Biblia mówi: „ON rządzi wszystkim i jest wszędzie, i we wszystkim”.
Jak już wcześniej wspomniano, Neale Donald Walsch już wcześniej rzucił wyzwanie wszystkim duchownym i religijnym przywódcom, aby wszędzie nauczali duchowej koncepcji, że „wszyscy jesteśmy jedno”. Ta „jedność” jest budowana na bazie nauczania, że Bóg jest „we” wszystkim. W rok po tym wezwaniu Welsch’a, Rick Warren nauczał, że Bóg jest we wszystkim. Niewiarygodne, wprowadzał wszystkich swoich czytelników w tajniki nauczania, którego ja wyrzekłem się, gdy opuszczałem New Age. Bóg niejest we wszystkim, tego Biblia nie uczy. Jest to, coś co mówi New Age/New Gospel/New Spirituality. W książce „Fałszywy cel” (Deceived on Purpose) opisałem to, co apostoł. Paweł mówi w Liście do Efezjan 4:6:
W tym Liście Paweł nie pisze do całego świata. List do Efezjan jest skierowany do Kościoła w Efezie i do wiernych uczniów Jezusa Chrystusa. We wstępie 1:1 wyjaśnia, że pisze do „świętych, którzy są w Efezie i do wiernych w Chrystusie Jezusie”. Właściwie przetłumaczony z greckiego wers nie mówi, że Bóg jest „we” wszystkim i „w” każdym. Boży Duch Święty został posłany jedynie do tych, którzy naprawdę przyjęli Jezusa Chrystusa jako swego Pana i Zbawiciela (Jn 14:15-17; Dz. 5:32). Ponieważ kościół w Efezie składał sie z wierzących, którzy zaakceptowali Jezusa jako ich Pana i Zbawiciela, Bóg posłał im Swego Ducha Świętego. W wyniku ich nawrócenia mieszkał w nich wszystkich Duch Święty. Tak więc Paweł zwraca się tylko do wiernych w Efezie i do „wierzących w Chrystusa Jezusa”, gdy stwierdza, że Bóg jest „ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich”. Paweł nie mówił, że Bóg jest obecny w niewierzących. Nie mówi, że Bóg jest „w każdym i „we” wszystkim. To jest nauczanie New Age. Porównaj Ef. 4:6 New Century Version którą Rick Warren cytuje z King James Bible:
„On rządzi wszystkim, jest wszędzie i jest we wszystkim” (NCV)
Jeden Bóg i Ojciec wszystkich, który jest ponad wszystkim, przezwszystkich i w was wszystkich (King James Bible; podkreślenie dodano) 29)
Apologeta Saddlebeck, Richard Abanes, w obronie Ricka Warrena wyciągnął cytat z jego kazania z 1997 roku, gdzie Rick Warren wielokrotnie powtarza, że Bóg nie jest we wszystkim, ponieważ to jest „panteizm” 30).
Abanes nie wyjaśnił dlaczego Warren miałby kategorycznie zaprzeczać sobie samemu pięć lat później, przez nauczanie, że Bóg jest we wszystkim. Stwierdzenie Ricka Warrena było niezwykle mylące i pozbawione rozeznania. Dlaczego miałby on zejść z drogi, wybrać nowe tłumaczenie Biblii po to, aby powiedzieć dokładnie to, co nazwał „panteizmem” pięć lat wcześniej? Czy czytelnik w jakiś sposób miał przeczuwać, co też Rick Warren miał na myśli używając tych w oczywisty sposób sprzecznych ze sobą stwierdzeń?
1. Warren Smith, Deceived on Purpose, p. 103.
3. Tim Stafford, “A Regular Purpose-Driven Guy,” Christianity Today, Nov. 18, 2002, Vol. 46, No. 12, http://www.christianitytoday.com/ct/2002/012/1.42.html, p. 4.
4. Hour of Power, Robert H. Schuller, Program #1783, “What Will Be The Future of This Ministry?” April 4, 2004,
http://www.hourofpower.org/booklets/bookletdetail.cfm?ArticleID=2570.
5. http://www.hourofpower.org/Jubilee/who_are_we.cfm back
6. Rick Warren, The Purpose-Driven Church: Growth Without Compromising Your Message (Grand Rapids, Michigan: Zondervan, 1995), p. 38. back
7. Gilbert Thurston, “Response to Deceived on Purpose,” (Odpowiedź na „Oszukany) nieopublikowany dokument. Ta odpowiedź była rozsyłana przez pracowników Saddleback pastorom i liderów kościoła, którzy mieli wątpliwości dotyczące spraw związanych z R. Warrenem podniesionych w mojej książce: Oszukany: Implikacje New Age w Kościele Świadomym Celu. O ile Saddleback mógł nadać nazwę odpowiedzi Thurston’a nieoficjalnie, nieustannie odsyłali ludzi do niej.
9. Richard Abanes, “Warren Smith, the New Age, and Deception,”(Waren Smich, New Age i zwiedzenie). Była to nie opublikowana odpowiedź na „Oszukany”, która zostałą kiedyś umieszczone na stonie Richarda Abanes’a http://www.abanes.com/warrensmithmain.html. Gilbert Thurston z Saddleback, w odpowiedzi na pytania pastora również odnosił się do R.Schullera jako „new ager”. Thurston w swojej odpowiedzi również mówi o Schullerze jako o „liberale” i „uniwersaliście”. W istocie chodzi o to, że Schuller zawsze był sympatykiem New Age, liberałem i uniwersalistą. Twierdzenie, że Schuller tylko „ostatnio” stał się bardziej liberalny, uniwersalistyczny i „new age” jest wprowadzeniem w błąd i charakterystyczne dla nieskutecznych wysiłków Saddleback zminimalizowania „głębokiego wpływu” R. Schullera na Ricka Warrena.
10. Hour of Power, April 24, 2005. Bruce Wilkinson speaking at the Crystal Cathedral. Transcribed by author. Program 1838: Online transcript: http://www.hourofpower.org/booklets/booklets.cfm. Note: Some of the actual comments made by Wilkinson in the telecast were changed or omitted from the edited Hour of Power online transcript.
11. Rick Warren, The Purpose-Driven Life: What on Earth Am I Here For? (Grand Rapids, Michigan: Zondervan, 2002), p. 31. back
12. Bernie S. Siegel, M.D. Love, Medicine & Miracles (New York: HarperCollins Publishers, 1998), pp. 18-20. W języku polskim TUTAJ
13. Hour of Power, Robert H. Schuller, Program #1572, “Principles for Powerful, Prosperous Living-Part IX,” (no specified date), http://www.hourofpower.org/booklets/archives/pppl_1563-1573/1572.html, p. 3.
14. Robert H. Schuller, Believe in the God Who Believes in You (Nashville, Tennessee: Thomas Nelson, Inc., 1989), p. 247. back
15. Rick Warren, The Purpose-Driven Church: Growth Without Compromising Your Message & Mission (Grand Rapids, Michigan: Zondervan, 1995), p. 25.
16. Richard Abanes, Rick Warren and the Purpose that Drives Him: An Insider Looks at the Phenomenal Bestseller (Eugene, Oregon: Harvest House Publishers, 2005), p. 40.
17. Robert H. Schuller, Prayer: My Soul’s Adventure With God: A Spiritual Autobiography (Nashville: Thomas Nelson, Inc., 1995), p. ii.
18. http://www.localcommunities.org/servlet/lc_ProcServ/dbpage=page&GID=01004011550947263615155189&PG=01004011550953336137033205.
19. Walsch, Friendship with God, pp. 335-336.
20. Gerald Jampolsky, Forgiveness: The Greatest Healer of All, pp. ix-xv. W j. Polskim: TUTAJ
21. http://en.wikipedia.org/wiki/Robert_H._Schuller.
22. Siegel, Love, Medicine & Miracles, back cover.
23. Warren, The Purpose-Driven Church, p. 297.
24. Warren, The Purpose-Driven Life: What on Earth Am I Here For? Four examples in the first chapter; p. 18, Note 2, (Romans 8:6); p. 19, Note 3, (Matthew 16:25); p. 20, Note 5, (1 Corinthians 2:7); p. 20, Note 6, (Ephesians 1:11). back
25. Eugene Peterson, The Message: The New Testament in Contemporary Language (Colorado Springs, Colorado: NavPress, 1993, 2003), p. 21.
26. Ronald S. Miller and the Editors of New Age Journal, As Above, So Below: Paths to Spiritual Renewal in Daily Life (Los Angeles: Jeremy P. Tarcher, Inc., 1992), p. xi.
27. http://www.themystica.com/mystica/articles/a/below_above.html.
28. Warren, The Purpose-Driven-Life, p. 17.
29. Smith, Deceived on Purpose, p. 82. back
30. Abanes, Rick Warren and the Purpose that Drives Him, p. 96.
-
1Przyp.tłum.:
-
Institute for Successful Church Leadership – Instytut Skutecznego Przywództwa Kościelnego.
-
Saddleback Church – Kościół założony w dolinie Saddleback Valley przez R.Warrena